امام محمد بن علّی الجوادعلیه السلام بنا به روایت شیخ مفیدقدس سره و نوبختی و دیگر رجالیون، به سال 195 ق. در ماه مبارک رمضان در مدینه، به دنیا آمد.1 و در ذی قعده سال 220 ق. به شهادت رسید.2 دوران حیات پربرکت امام جوادعلیه السلام مصادف با خلافت مأمون و معتصم عباسی است که قریب دو سال، امام در عصر خلافت معتصم می زیسته و بقیه عمر پربرکت خود را در زمان خلافت مأمون گذرانده است. مهم ترین حوادث زندگی امام جوادعلیه السلام بر اساس سال شمار حیات پربار ایشان، به شرح ذیل می باشد:
195 ق.) تولّد امام جوادعلیه السلام در مدینه و آغاز درگیری های امین و مأمون. امین در سال 194 ق. برادرش مأمون را از ولیعهدی عزل و پسرش موسی را به ولیعهدی انتخاب و در سال 195 ق. علی بن عیسی را به فرماندهی سپاه منصوب و متوجه خراسان جهت جنگ با مأمون کرد.3 و مأمون، طاهر بن حسین را به فرماندهی سپاه منصوب و او را به جنگ علی بن عیسی، به طرف همدان فرستاد و سپس طاهر در جنگی او را به قتل رساند
.198 ق.) صفوان بن یحیی، از یاران مخلص امام هشتم علیه السلام، در مدینه به محضر امام شرفیاب شد و درباره جانشین و امام بعد از او پرسید که: پس از تو تکلیف ما چیست؟ و امام ما چه کسی خواهد بود؟ امام رضاعلیه السلام به ابوجعفر (امام جوادعلیه السلام) اشاره فرمودند و سپس گفتند: کمی سنْ ایرادی ندارد؛ چون حضرت عیسی علیه السلام به پیشوایی و پیامبری رسید در حالی که کمتر از سه ساله بود.5
– قیام، ابوالسرای در کوفه، نام اصلی او سری بن منصور شیبانی بود و محمد بن ابراهیم علوی، معروف به ابن طباطب همراه وی بود.8 ابوالسرایا با شعار الرّضا من آل محمّد خواستار حکومت بر اساس قرآن و سنّت پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم و سیره علی علیه السلام بود. امام رضاعلیه السلام با این نهضت همکاری نکرد و به طور آشکار شکست آن را پیش بینی نمود. 199 ق.) قیام محمد بن جعفر علوی در مدینه 9. – قیام ابراهیم بن موسی علیه السلام در مکه و یمن.
200 ق.) اوّلین سفر امام جوادعلیه السلام در معیت پدر بزرگوارشان امام رضاعلیه السلام برای زیارت خانه خدا. در این سفر، امام جوادعلیه السلام 5 ساله بود. اربلی در کتاب دلائل حمیری نقل می کند از قول امیة بن علی که گفت: من در این سفر در کنار حضرت رضاعلیه السلام و جواد الائمه علیه السلام حضور داشتم.10
– احضار امام رضاعلیه السلام به مرو توسط مأمون، و ولایت عهدی امام رضاعلیه السلام. مأمون برای به دست آوردن امتیازات سیاسی و جلب توجه علویان و ایرانیان به خود و نیز خاموش کردن قیام علویان، به رجاء بن ابی ضحاک و طاهر بن حسین دستور داد امام رضاعلیه السلام را از راه بصره و اهواز و فارس به مرو آورند و سپس ولایت عهدی را به او تحمیل نمودند.11 – قیام بابک خرّم دین در آذربایجان.
201 ق.) نامه امام رضاعلیه السلام از مرو به فرزندش امام جوادعلیه السلام.12
– مسافرت حضرت فاطمه معصومه علیها السلام از مدینه به مرو جهت ملاقات برادرش، ولی در ساوه مورد حمله دشمنان قرار گرفت و مریض شد و به قم آمد و در این شهر پس از 17 روز رحلت نمود.13
قیام ابراهیم بن مهدی در بغداد.15
202 ق.) حرکت مأمون از مرو به سوی عراق. مردم بغداد به علت عدم توجه مأمون به عباسیان و قدرت یابی بیش از حدّ خاندان سهل و ولایت عهدی امام رضاعلیه السلام دست به شورش زدند و با ابراهیم بن مهدی بیعت کردند و بر ضدّ حسن بن سهل قیام نمودند. به دنبال آن، مأمون به سوی بغداد حرکت کرد و برای فرونشاندن شورش عباسیان دو مانع بزرگ را از بین راه برداشت: فضل را در حمام سرخس به قتل رساند و سال بعد، امام رضاعلیه السلام را در طوس، به شهادت رساند.16 برگرفته از نوشته آقای حسن قریشی
پی نوشت ها: 1. اصول کافی، ج 1، ص 492؛ الارشاد، ص 316؛ بحارالانوار، ج 50، ص 130. 2. شیخ مفید، سال شهادت امام را 225 یا 226 ذکر می کند. 3. المعارف، ابن قتیبه، ص 384؛ تاریخ طبری، ج 12، ص 5431. 4. کرونولوژی تاریخ جهان، اشبالگنبرک، ترجمه اردشیر خدادادبان. 5. اصول کافی، ج 1، ص 321. 6. الوزراء والکتّاب، محمد بن عبدوس جهشیاری، ترجمه ابوالفضل طباطبایی، ص 383. 7. تتمة المنتهی، شیخ عباس قمی، ص 176. 8. تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 461. 9. همان، ص 464. 10. کشف الغمة فی معرفة الائمه، ج 2، ص 362؛ اعیان الشیعه، ج 2، ص 18. 11. تاریخ طبری، ج 13، حوادث سال 200 ق؛ المعارف، ص 388؛ تاریخ بیهقی، خواجه ابوالفضل محمد بن حسین بیهقی، ص 191. 12. بحارالانوار، ج 50، ص 103. 13. تتمةالمنتهی، ص 190. 14. همان. 15. تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 468. 16. تاریخ کامل، ابن اثیر، ج 10، ص 294؛ تاریخ طبری، ج 13، ص 5672.